Heb je het al gehoord? De robots komen eraan, en snel ook.
Vergis je niet, we hebben het hier niet over ‘domme’ fabrieksrobots die simpelweg dezelfde handeling herhalen, keer op keer. Nee, het toverwoord voor de volgende generatie machines is ‘deep learning’. Dit schijnt in Silicon Valley oud nieuws te zijn, maar voor mij is het nog nieuw. En indrukwekkend.
Een beetje context. In de goede oude tijd moest je als programmeur of gebruiker zelf parameters in een programma invoeren om de software naar iets te laten zoeken. De software hield zich vervolgens netjes aan die geprogrammeerde opties. Maar inmiddels is het zover dat de software zélf een interpretatie maakt van wat er wordt bedoeld, zélf een grote hoeveelheid inputs en parameters kiest en verzamelt, en zélf slimme patroonherkenning toepast. Laat het even bezinken. Dit is een machine die op eigen houtje leert en interpreteert.
De realiteit gaat ons voorstellingsvermogen ver te boven…
Een simpel voorbeeld maakt veel duidelijk. In dit filmpje zie je hoe het algoritme van Google DeepMind begint met het spelen van Breakout, een eenvoudig videospel. Zonder enige bemoeienis van een programmeur heeft de computer na 600 pogingen zelf de beste strategie ontdekt en toegepast en speelt hij beter dan enig mens.
Basisinkomen? In het hart van het kapitalisme?
Verwerk zulke leerprocessen in een fysieke machine en je krijgt robots die veel werk van ons zullen overnemen. Op termijn zullen zulke robots veel activiteiten sneller, nauwkeuriger en betrouwbaarder kunnen uitvoeren dan wij zelf. Het ligt voor de hand om te beginnen met het laagstbetaalde werk – maar dat zal niet het enige zijn. Uiteindelijk zullen robots, door hun eindeloze zelflerende vermogen, ook veel ‘intellectueel’ werk overnemen. Dat gebeurt bijvoorbeeld al in de effectenhandel, maar wat dacht je van advocaten, artsen of accountants…? In Silicon Valley is de consensus inmiddels dat veel mensen hierdoor werkloos zullen worden en dat een ‘basisinkomen’ straks de enige oplossing zal zijn.
Dwingt dat ons niet om hier ook op een ander niveau over na te denken? Als slimme robots het werk straks overnemen, gaan dan niet alle basisprincipes waarop we onze maatschappij hebben gebouwd overhoop? De structuur van de samenleving gaat veranderen, en dus ook onze noties van inkomen en economie, wat een natiestaat is of hoe democratie werkt. Dit zijn basale elementen van ons bestaan, en we ontkomen er niet aan om de daarmee verweven basale vragen opnieuw te stellen, zoals ‘waartoe bestaat de mens’ of ‘wat is de betekenis van het leven’.
Een paar weken geleden nog pleitte ik ervoor dat we onze kinderen al vroeg moeten leren programmeren. Maar wellicht is dat inzicht inmiddels achterhaald, want binnenkort doen de robots dat al. Of misschien moeten wij mensen op een meta-niveau leren programmeren – als de robots al ‘denken’, dan moeten wij gaan ‘denken over het denken’. En laat er nu een vakgebied zijn dat precies dat doet: de filosofie. Filosofie wordt belangrijker dan ooit, nu we de kern van ons bestaan moeten gaan (her)definiëren.
Back to Socrates!
– Bercan Günel